Fruktoz, glikoza göre daha az doyurucudur ve tatlıya karşı isteği arttırır.

Glikoz yerine fruktoz kullanılması durumunda, kişinin daha hızlı kilo aldığını gösteren yeni veriler nihayet elde edildi. Deutsches Ӓrzteblatt (Almanya’da hekimlere yönelik yayınlanan tıp bülteni) tarafından yayınlanan 3 Ocak 2013 tarihli bültende, birçok gıdanın içinde çoğunlukla glikoz yerine tatlandırıcı olarak kullanılan fruktozun, adipositas salgınını tetiklediğine dair kuşkuların ortaya çıktığı belirtildi. Amerikan tıp dergisi JAMA’da (2013: 309: 63-70) açıklandığı üzere, endokrinologlar, beyindeki doygunluk hissinin azalmasıyla hastalıklara zemin hazırlanabileceği konusunu araştırdılar.

Fruktozun, enzimleme işlemine tabi tutularak düşük maliyetlerle mısır unundan elde edilebildiği 70’li yıllarda keşfedilmişti. O günden beri, “High Fructose Corn Syrup” (Yüksek fruktozlu mısır şurubu) sadece alkolsüz içeceklerde kullanılmıyor. Birçok şekerleme, hamur işleri, dondurma ya da domates salçaları bugün fruktoz içeriyor.

Beslenme üzerine araştırmalar yapan uzmanlar başlarda bu gelişmeyi olumlu karşılamışlardı; bunun nedeni, fruktoz, kandaki glikoz seviyesini yükseltmediği için, beta hücreleri tekrardan insülin salgılamak zorunda kalmamalarıydı.

Ancak geçen süre içinde bu yaklaşım değişti. Çünkü früktoz alımının, aynı miktarda kalori tüketilmesine karşın daha düşük oranda tokluk duygusu yaratabileceği ortaya çıktı. Bu yaklaşımı şimdi New Haven’deki Yale Üniversitesi Tıp Fakültesi uzmanlarından Kathleen Page ve arkadaşlarının, yirmi sağlıklı denek üzerinde yaptıkları araştırmalar doğruluyor. Deneklere, manyetik rezonans görüntüleme cihazının içinde bulundukları sırada, aç karnına ya 75 gram fruktoz, ya da aynı miktarda glikozla tatlandırılmış içecekler verildi.

Endokrinologlar, özel bir görüntüleme yöntemi olan “arterial spin labeling” ile hipotalamusta bölgesel kan akışı üzerindeki etkileri incelediler. Acıkma merkezi hipotalamusta bulunduğu için, buradaki kan akışında meydana gelen değişikliklerden doyurucu etkilerle ilgili çıkarımlar yapmak mümkün olmaktadır.

Deneyler, glikoz içildikten 15 dakika sonra, bölgesel kan akışının yavaşladığını gösterdi; Page bu olguyu doyma olarak yorumladı. Fruktoz içen deneklerde bu etki görülmedi. Sonuçlar ve deneklerin ifadeleri birleştirilince, doyma hissinin glikozlu içecekte fruktozlu içeceğe oranla daha hızlı oluştuğu ortaya çıktı. Page, ayrıca hayvanlar üzerinde yaptığı deneylerde, kemirgenlerin beyin ventriküllerine glikoz enjeksiyonu yaptıklarında kemirgenlerin iştahlarının açıldığını, fruktoz enjeksiyonu yaptıklarında ise hayvanların daha az gıda alma ihtiyacı duyduklarını saptamıştı.

Kan tahlilleri ise, glikozlu içeceğin vücuda girmesiyle birlikte kan şekeri ve insülinin beklenildiği gibi yükseldiğini göstermişti.

“Bağımlık artırıcı” olarak fruktoz

Fruktozun beyin üzerinde bir başka olumsuz etkisi daha olduğu tahmin ediliyor: fruktoz, glikozdan çok daha tatlı olduğu için, kişiyi daha çok tüketmeye yöneltebilir. Araştırmacılar bir başka araştırmada “bağlantısallık” yani beyin merkezleri arasındaki iletişimle ilgili başka bilgiler de elde ettiler. Hipotalamustaki doyma merkezi, beyindeki ödüllendirme merkeziyle iletişim halindeydi ve bu iletişimin bağlantısallığı fruktoz ve glikoz içilen deneylerden sonra farklılıklar gösteriyordu. Bu veriden, fruktozun yüksek “bağımlılık” etkisi yarattığı sonucu rahatlıkla çıkarılabilir.

Ne var ki, temel araştırmalarla ilgili yayınlar, bu alanda çoğunlukla yetersizdir. Genelde sadece söylemler içerirler; fruktozun tokluk hissini düşürmesi ve hazzı kışkırtması sonucunda kalori alımının arttığını belgelemezler. Bunların belgelenebilmesi için, klinik araştırmalar kaçınılmazdır. Oregon Health & Science Üniversitesinin araştırma metinleri yazarları Jonathan Purnell ve Damien Fair, kilolu deneklere düşük fruktoz içeren uzun süreli bir diyetin uygulandığı araştırmaların yapılmasını öneriyorlar.

Saygılarımla
Dr. Wolf Funfack